Afval op de rivieroever achtergelaten door recreanten, vissers of als gevolg van bijvoorbeeld riooloverstort. Schone Rivieren heeft in opdracht van Rijkswaterstaat de meest vervuilde plekken langs de Nederlandse rivieren in kaart gebracht. Dit zijn de 25 grootste afval hotspots in de Nederlandse rivierdelta als het gaat om recreatie-, sportvisserij en sanitair afval.
Rivieren vormen een belangrijke transportroute voor plastic afval van land naar zee. Daar draagt het bij aan de plasticsoep. Schone Rivieren heeft een hotspot analyse uitgevoerd om de top 25 recreatie-, sportvisserij en sanitair afval hotspots in de Nederlandse rivierdelta vast te stellen. Een hotspot is een plek langs de rivieroever waar een bovengemiddelde hoeveelheid afval van een bepaalde bron wordt gevonden. Een hotspot kan betekenen dat er vlakbij een directe bron van vervuiling is, zoals een riooloverstort, lekkage van nurdles, moedwillige dumping of achtergelaten recreatieafval.
Unieke dataset maakt bronaanpak mogelijk
Voor de analyse zijn onder andere de resultaten van 932 metingen van Schone Rivieren gebruikt. De unieke Schone Rivieren dataset maakt het mogelijk om bepaalde bronnen van het afval te achterhalen en inzichtelijk te maken. Zo kan het probleem bij de bron worden aangepakt. In 2019 is het Rijk gestart met het programma ‘Intensivering aanpak zwerfafval rivieren’. Het doel is onder andere om een bronaanpak voor plastic zwerfafval op rivieroevers te ontwikkelen en te implementeren. Zo kan de instroom naar zee verminderd en zwerfafval op rivieroevers aangepakt worden.
Top 25 afval hotspots
De resultaten van de hotspot analyse maken inzichtelijk waar de top 25-30 locaties die vervuild zijn met recreatie-, sanitair en sportvisserij afval zich bevinden. Dit is nog slechts een deel van de aanwezige afval hotspots langs de Nederlandse rivieren. De resultaten van de analyse helpt overheden, bedrijven en maatschappelijke organisaties om maatregelen en acties te nemen voor de aanpak van zwerfafval en nurdles in- en langs rivieren.
Top 25 recreatieafval hotspots
De top 25 recreatieafval hotspots zijn verspreid over het hele rivierengebied waarbij locaties in het midden van het land met hoge bevolkingsdichtheid de boventoon voeren. Op deze rivieroevers is 65 tot 84 procent van het afval te herleiden tot recreatiebronnen. Het meest gevonden recreatieafval zijn sigarettenfilters. Gemiddeld zijn er 26 stuks per 100 m aangetroffen op de hotspots.
Top 25 sportvisserijafval hotspots
De top 25 sportvisserijafval hotspots met meer dan 10 sportvisserij items per 100 m. bevinden zich op vier locaties op de rivieroevers. Relatief veel recreatie/consumenten afval wordt aangetroffen op de sportvisserij hotspots, tot wel twee keer zoveel als bij het landelijk Schone Rivieren gemiddelde.
Top 30 sanitair afval hotspots
De top 30 sanitair afval hotspots concentreren zich in 3 hoofdregio’s: aan de Duitse grens (Rijn), ter hoogte van Borgharen (Maas) en aan de Oude Maas in Rotterdam. Op deze locaties werden in het voorjaar van 2020 meer dan 400 wattenstaafjes per 100 m aangetroffen. Er is een duidelijke link tussen de aanwezigheid van riooloverstort en aangetroffen sanitair afval op onderzoekslocaties benedenstrooms.
Nurdle hotspots
Er zijn 71 unieke nurdle hotspots vastgesteld. Nurdles zijn vrijwel langs elke grote rivier aanwezig, behalve aan het Grevelingenmeer. Tijdens 322 metingen zijn nurdles aangetroffen, dit betreft 35% van de uitgevoerde metingen. De locaties waar hotspots zijn vastgesteld, betreft 22% van de locaties waar nurdles zijn aangetroffen. Er zijn duidelijke links tussen de aanwezigheid van plastic producenten en/of distributiebedrijven en lekkage van nurdles benedenstrooms.
Aanbevelingen
Vanuit Schone Rivieren zien we diverse ‘stappen vooruit’ voor de aanpak van recreatie, sportvisserij en sanitaire hotspots. Zoals een jaarlijkse analyse van hotspot locaties om nieuwe hotspots te identificeren als onderdeel van de landelijke monitoringsstrategie op rivieren. Een jaarlijkse analyse maakt het bovendien mogelijk om het effect van ingevoerde maatregelen te monitoren. Denk bijvoorbeeld aan de implementatie van de Single Use Plastics (SUP) Richtlijn voor wegwerpplastics die in juli 2021 in werking is getreden en statiegeld op kleine plastic flesjes. De zouden moeten leiden tot een verminderen van deze producten in het afval dat langs de rivieren gevonden wordt. De effectiviteit van deze maatregelen kan aan de hand van een jaarlijkse analyse vastgesteld worden.
Download hier het volledige rapport ‘Afval hotspots in de Nederlandse rivierdelta’ voor alle resultaten en aanbevelingen.