Onderzoek Schone Rivieren najaar 2021
Het noodweer, dat afgelopen zomer ernstige overstromingen veroorzaakte van de Maas en de Rijn, heeft heel duidelijk gemaakt dat Nederland het afvalafvoerputje van noordwest Europa is. Tijdens onderzoek van Schone Rivieren dit najaar werden op de Maasoevers massaal lege boterkuipjes gevonden, afkomstig van een in juli overstroomde Belgische zuivelfabriek. De boterkuipjes werden zelfs tot in de Biesbosch aangetroffen. Daarnaast werden drankkratten uit het Moeseldal gevonden langs de Rijn. ‘Hieruit kunnen we concluderen dat behalve ons eigen afval er ook veel afval vanuit het buitenland onze rivieren instroomt. Het is daarom belangrijk om goede afspraken te maken met de ons omringende landen,’ aldus projectleider Sylvia Spierts-Brouwer van Schone Rivieren.
Van half oktober tot half november gingen voor de achtste keer honderden vrijwilligers van Schone Rivieren, een initiatief van IVN Natuureducatie, Stichting De Noordzee en Plastic Soup Foundation, op pad om onderzoek te doen op de oevers van de grote rivieren. Daarbij vonden zij op 24 locaties langs de Maas boterkuipjes terug. Op één locatie in Limburg telden vrijwilligers op een stuk oever van 100 meter maar liefst 45 boterkuipjes.
De boterkuipjes zijn afkomstig van een door de watersnood getroffen zuivelfabriek, gelegen in de Ardennen aan de Vesdre, een zijrivier van de Maas. Vlak na het noodweer werden op de oevers van de Maas al veel boterkuipjes teruggevonden, maar nu blijkt dat de kuipjes zelfs tot voorbij de Biesbosch zijn aangespoeld en dus meer dan 200 kilometer hebben afgelegd. Spierts-Brouwer: ‘Die boterkuipjes zijn heel interessant. Ze zijn op één specifiek moment vrijgekomen vanaf één specifieke locatie. Daardoor vertellen ze veel over hoe het afval zich verspreidt wanneer het eenmaal in een rivier is beland. We blijven deze boterkuipjes dan ook in de gaten houden.’
Ondefinieerbare kleine stukjes afval
Vrijwilligers van Schone Rivieren deden het afgelopen najaar op 430 locaties langs de grote rivieren in ons land afvalonderzoek. Zij registreerden per 100 meter gemiddeld 145 stuks afval. 93 procent hiervan bevatte plastic. Het meest gevonden afval bestaat uit ondefinieerbare stukjes hard en zacht plastic, waarvan geen bron meer te herleiden is, en klein piepschuim. Daarna volgen snoep-, snack,- en chipsverpakkingen en plastic drankverpakkingen, waaronder plastic flesjes, die sinds 1 juli onder de statiegeldregeling vallen.
Effect statiegeld
Hoewel het nog aan de vroege kant is om te concluderen of de maatregel effect heeft, werden in het najaar van 2021 gemiddeld minder kleine plastic flesjes aangetroffen op de rivieroevers dan het jaar ervoor. Waren dit er in de herfst van 2020 gemiddeld 3 flesjes per honderd meter nu werden gemiddeld 2 flesjes per 100 meter gevonden. ‘We zijn voorzichtig positief,’ aldus Spierts-Brouwer. ‘Maar op basis van één meting willen we geen conclusies trekken. Daarvoor is langere monitoring nodig, want er kunnen ook andere factoren van invloed zijn.’
Drankblikjes
Op nummer 10 in de top 15 van meest gevonden afvalsoorten staan drankblikjes. Gemiddeld werden op 55 procent van de onderzochte locaties 3 blikjes gevonden per 100 meter rivieroever. De drankblikjes zijn nu nog niet met statiegeld belast, maar daarin komt op 31 december verandering. Schone Rivieren hoopt van harte dat deze maatregel effect zal hebben, zodat er vanaf 2023 na het recreatieseizoen in de zomer aanzienlijk minder blikjes in de natuur worden teruggevonden.
Bekijk alle resultaten in de factsheet:
Factsheet najaarsmeting 2021
Uniek onderzoek
Het onderzoek van Schone Rivieren, een initiatief van IVN Natuureducatie, Stichting De Noordzee en Plastic Soup Foundation, is het meest grootschalige rivieronderzoek in de Nederlandse rivierdelta. Met behulp van burgerwetenschap worden twee keer per jaar gegevens verzameld. Het wordt uitgevoerd op basis van de OSPAR-methode. Dit is een internationaal erkende methode voor het onderzoeken van afval op stranden. Deze methode is aangepast zodat deze ook toepasbaar is voor rivieren. Het onderzoeksgebied, dat al bestond uit de Maas, de Waal, de IJssel, de Nieuwe Waterweg, de Dordtse Kil, de Merwede de Oude en Nieuwe Maas, het Hollands Diep en het Haringvliet, de Nederrijn, de Lek, de Grevelingen, Oosterschelde en Westerschelde is het afgelopen jaar verder uitgebreid met het Noordzeekanaal en het IJ.
Een onderzoeksgebied bestaat uit 100 meter rivieroever. Vanaf de waterlijn tot aan de aaneengesloten begroeiing wordt afval verzameld en genoteerd. Stichting De Noordzee voert controlemetingen uit om de kwaliteit te waarborgen. Ook dragen de analyses bij aan de kennis over de verplaatsing van afval in de Nederlandse riviersystemen.
Schone Rivieren
Wereldwijd vormt de plasticsoep een bedreiging voor het milieu en de gezondheid van mens en dier. Dat probleem begint dichterbij dan je denkt. Plastic afval dat hier in de Nederlandse rivieren belandt, stroomt naar de Noordzee. IVN Natuureducatie, Plastic Soup Foundation en Stichting De Noordzee bundelen de krachten en brengen hierin verandering met Schone Rivieren. De aanpak richt zich op vier O’s: Opruimen, Onderzoeken, Ontdekken en Oplossen. Het doel? Plasticvrije rivieren in 2030.
In 2019 kreeg Schone Rivieren een extra bijdrage van 1,95 miljoen euro van de Nationale Postcode Loterij. Hierdoor kon Schone Rivieren haar belangrijke onderzoek verder uitbreiden.