Na tientallen jaren politiek getouwtrek heeft staatssecretaris Stientje van Veldhoven de knoop doorgehakt: per 31 december 2022 komt er 15 cent statiegeld op blikjes. Marijke Boonstra, projectleider Onderzoeken bij Schone Rivieren: ‘We zijn ontzettend blij met het besluit dat statiegeld wordt ingevoerd op blik! Blikjes staan in de top 10 meest gevonden afval op onze Nederlandse rivieroevers. Statiegeld gaat zorgen voor minder zwerfafval, minder dierenleed, minder opruimkosten voor lokale overheden en betere recycling van waardevolle materialen.’
Demissionair kabinet of niet, Van Veldhoven hakte op 3 februari de knoop door, een aantal maanden eerder dan gepland. Het bedrijfsleven waaronder producenten, verpakkers en verkopers, kreeg in 2019 een laatste kans. Om onder statiegeld uit te komen, moest het bedrijfsleven zelf zorgen dat het aantal blikjes in het zwerfafval met 70 procent zou afnemen. Dat is niet gelukt. Het aantal blikjes in het milieu is de laatste tijd alleen maar toegenomen. In het Schone Rivieren onderzoek staan blikjes al sinds het begin in de top 10 van meest gevonden zwerfafval langs de rivieren.
Burgerwetenschappelijk onderzoek draagt bij aan oplossingen
Met het besluit is een belangrijke stap gezet in de aanpak van zwerfafval bij de bron. Het doel van Oplossen binnen het project Schone Rivieren is dat de hoeveelheid (plastic) afval in rivieren meetbaar afneemt. Sinds 2017 zijn honderden vrijwilligers opgeleid tot rivierafvalonderzoeker. Zij doen twee keer per jaar onderzoek naar zwerfafval op hun eigen tracé, een aangewezen stuk rivieroever van 100 meter lang. De data die met dit burgerwetenschappelijk onderzoek wordt verzameld geeft inzicht in de hoeveelheid, samenstelling en herkomst van het gevonden afval.
Mette Sijtsma, projectleider Schone Rivieren: ‘We doen al burgerwetenschappelijk onderzoek vanaf 2017. Mede dankzij de inzet van onze vrijwilligers hebben we inzichtelijk gemaakt hoeveel blikjes op onze rivieroevers liggen en de politiek en het bedrijfsleven opgeroepen om dit zwerfafval aan te pakken met de invoering van statiegeld.’
Blikjes sinds start Schone Rivieren onderzoek in top 10
Uit de resultaten van twee jaar afvalmonitoring langs de oevers van de Maas en Waal tussen 2017-2019, blijkt dat onderzoekers gemiddeld 4 blikjes per 100 meter rivieroever vinden. Inmiddels is Schone Rivieren opgeschaald naar alle grote rivieren van Nederland. In het meest recente onderzoek van afgelopen najaar is het beeld precies hetzelfde. Schone Rivieren riep daarom het demissionair kabinet opnieuw op: voer statiegeld op blik versneld in.
Vanaf 2023 minder zwerfblikjes langs de rivieren?
Onderzoek vanaf 2023 moet uitwijzen of we een verschil gaan zien in de aantallen gevonden blikjes langs de rivieroevers. Volgens onderzoek van CE Delft leidt de invoering van statiegeld tot een vermindering van zwerfafval van 70 tot 90%. We verwachten daarom vanaf 2023 bij de monitoring minder blikjes te vinden. Vanwege alle maatschappelijke aandacht voor blikjes in het milieu, hopen we zelfs al eerder. Op 1 juli 2021 wordt statiegeld op kleine plastic flesjes ingevoerd. We verwachten daarom ook een afname van plastic flesjes op de rivieroevers te zien.
We bedanken alle vrijwilligers die de afgelopen jaren een bijdrage hebben geleverd aan het onderzoek en op andere manieren hebben gestreden voor invoering van statiegeld. Samen voor plasticvrije rivieren in 2030!