Veelgestelde vragen

Schone Rivieren is een initiatief van IVN Natuureducatie en Stichting De Noordzee. Samen met consumenten, bedrijven en overheden werken we aan ons doel: plasticvrije rivieren in Nederland in 2030.

Afval in de natuur heeft schadelijke gevolgen voor mens en dier. Dieren kunnen in het afval verstrikt raken of het voor voedsel aan zien. Doordat de maag dan ‘gevuld’ wordt, kan het hongergevoel uitblijven en de dood tot gevolg hebben. Grotere stukken plastic vallen uiteen tot kleinere deeltjes. Hierbij kunnen ook chemische stoffen vrijkomen. Als dieren plastic opeten, of als er giftige stoffen in het water terecht komen, dringt het afval ook onze voedselketen binnen. Het afval dat in rivieren belandt, stroomt naar zee en oceanen. Daar draagt het bij aan de wereldwijde plasticsoep. 

We pakken het probleem bij de bron aan door:

• Opruimen: met verenigingen ruimen we langs de rivieroevers op zodat afval niet naar zee stroomt en om bewustwording van het probleem te verhogen.
• Onderzoeken: met burgerwetenschappers brengen we de hoeveelheid, samenstelling en herkomst van het afval in kaart.
• Oplossen: de resultaten uit het onderzoek gebruiken we om overheden, bedrijfsleven en consumenten aan te spreken en tot oplossingen te komen.
• Ontdekken: door activiteiten als rivierexpedities laten we mensen de prachtige natuur langs de rivieren ontdekken.

IVN Natuureducatie en Stichting De Noordzee werken samen met vele partners, zoals de Plastic Soup Foundation, Universiteit van Leiden, gemeentes, provincies, waterschappen, het ministerie van I&W, Rijkwaterstaat, bedrijven, kennisinstituten en vele anderen. Duizenden vrijwilligers doen mee aan opruimacties, honderden vrijwilligers doen mee aan wetenschappelijk onderzoek als rivierafvalonderzoeker. Bekijk alle partners van Schone Rivieren. 

1.100 vrijwilligers doen 2x per jaar onderzoek naar rivierafval op meer dan 500 locaties in Nederland. 47.240 stuks afval zijn afgelopen meting geregistreerd. Dat zijn 163 stuks per 100 meter rivieroever. 5250 vrijwilligers ruimen samen met ons jaarlijks zo’n 30.000 kilo afval langs de rivieren op. Alle resultaten vind je hier.

Wat leuk dat je in actie wilt komen voor plasticvrije rivieren! Kijk op onze Doe mee-pagina wat jij kunt doen. 

We raden je aan een moderne internet browser te gebruiken zoals Google Chrome (download), Microsoft Edge (download) of Firefox (download) en te zorgen dat deze up to date is. Het gebruik van Safari en Internet Explorer wordt afgeraden. Zorg daarnaast dat je alle cookies accepteert op de website, anders werkt het formulier mogelijk niet naar behoren. Geen pop-up gezien voor de cookies of weet je niet zeker of je dit gedaan hebt? Open een nieuw incognitovenster door in de rechter bovenhoek van je browser op de drie bolletjes (Chrome/Edge) of drie streepjes (Firefox) te klikken. Vervolgens kies je voor 'Nieuw incognitovenster' of 'Nieuw privévenster'. Zodra je naar de Schone Rivieren-website gaat, krijg je onderin beeld een cookiemelding te zien. Kies daar 'Alle cookies toestaan' (groene knop).

Bij het vaststellen van nieuwe onderzoeksgebieden houden wij rekening met een aantal criteria. Zo wordt er gekeken naar de (oever)eigenschappen van de rivier. Deze eigenschappen bepalen voor een groot deel of de onderzoeksmethode kan worden toegepast of niet. Bijvoorbeeld: is er een strandje aanwezig? Ook zorgen we ervoor dat de onderzoeksgebieden goed verspreid zijn van elkaar. Tot slot moeten de gebieden ook toegankelijk zijn voor de rivierafvalonderzoekers. 

Ook als er weinig afval in een onderzoeksgebied ligt is het waardevol om dit te weten. Met deze gegevens kunnen we een goed beeld te krijgen van de verschillen tussen de verschillende onderzoeksgebieden langs de rivier. Dit geeft ons inzicht in spreiding van afval in rivieren. 

Het is begrijpelijk dat er in sommige gevallen (helaas) grote hoeveelheden nurdles (plastic korrels), stukjes piepschuim en/of stukjes plastic worden aangetroffen die niet te tellen zijn. Wij gaan ervan uit dat het tellen van een paar honderd plastic korrels en/of stukjes piepschuim/plastic niet heel veel tijd in beslag neemt. Mochten het er veel meer zijn dan een paar honderd, dan kunnen de korrels/ stukjes met een vuistregel geschat worden. We gebruiken hier als voorbeeld het schatten van het aantal nurdles (plastic korrels). Deze vuistregel kun je ook toepassen voor stukjes piepschuim en/of stukjes plastic als deze ongeveer dezelfde grootte hebben. Verdeel de  plastic korrels in bijvoorbeeld tien even grote handjes (of bergjes). Tel alle korrels in één van de handjes, en vermenigvuldig de uitkomst met het totaal aan handjes. Op deze manier heb je een goed onderbouwde schatting gemaakt van het grote aantal plastic korrels. Noteer altijd onder ‘Bijzonderheden’ dat er een schatting is gemaakt met toepassing van de vuistregel. 

Wanneer er begroeiing aanwezig is in het onderzoeksgebied, is het de bedoeling ook tussen de begroeiing afval te verzamelen. Wanneer de begroeiing zo hoog is dat het onbegaanbaar is, dan is het begrijpelijk dat de monitoring niet kan worden uitgevoerd. Geef in dat geval bij het invoeren van de gegevens aan dat het niet mogelijk was de monitoring uit te voeren en vermeld bij het veld ‘Bijzonderheden’ dat er te veel begroeiing aanwezig was waardoor het uitvoeren van de meting onmogelijk was. 

Wanneer de waterstanden het toelaten en er nog een stuk oever overblijft om te onderzoeken, kan de meting gewoon uitgevoerd worden. Natuurlijk is het nadrukkelijk niet de bedoeling jezelf in gevaarlijke situaties te begeven. Mocht het water extreem hoog staan en er geen rivieroever meer zichtbaar zijn, voer de meting dan online in en geef aan dat het niet mogelijk was de monitoring uit te voeren. Bij het veld ‘Bijzonderheden’ kun je dan invullen dat het water te hoog staat. Als je de mogelijkheid hebt, voer dan het onderzoek later in de onderzoeksperiode (15 feb – 15 maart of 15 okt – 15 nov) uit.

Het is uiteraard niet de bedoeling gevaar te lopen bij de monitoring, dus neem geen onnodige risico’s. Mocht het niet mogelijk zijn om het gebied te bereiken, neem dan contact met ons op via info@schonerivieren.org. Dan kunnen we kijken of er mogelijkheden zijn om een ander gebied te onderzoeken. 

Soms is het opruimgebied tijdens eb een stuk breder dan de maximale 25 meter vanaf de waterlijn die wij aanhouden in de onderzoeksmethode. Om de resultaten goed te kunnen vergelijken met gebieden die niet onder invloed van het getij staan, willen we deze methode aanhouden. Het moment van meten in de kust- en getijregio's ligt na het hoge water richting eb (afgaand tij). Vanaf nu vragen wij om ook een start- en eindtijd van het veldonderzoek aan te geven op de turflijst. Mochten er opvallende resultaten naar voren komen dan kunnen wij dit eventueel in verband brengen met het moment van meten. Om te kijken wanneer er afgaand tij is in jouw onderzoeksgebied kun je de waterhoogtekaart van Rijkswaterstaat raadplegen: https://waterinfo.rws.nl/#!/kaart/.

Dit is afhankelijk van de reden en van de beschikbaarheid van andere onderzoeksgebieden. Wanneer het logistiek gezien (een verhuizing, kortere reistijd) een betere optie is om een ander gebied te onderzoeken, willen wij uiteraard kijken of het mogelijk is. 

Grote stukken afval die niet te vervoeren zijn, kun je laten ophalen door de gemeente waarin het onderzoeksgebied zich bevindt. Je kunt de gemeente hierover bellen of de Buiten Beter app gebruiken voor de melding. 

Je kunt de factsheets en resultaten van het onderzoek hier vinden. Na elke monitoringperiode worden de resultaten gedeeld tijdens de terugkombijeenkomsten voor onderzoekers. Daarna worden de resultaten verwerkt in rapportages en factsheets.  

De top 5 aan meest gevonden afvalitems zijn ondefinieerbare stukken plastic en piepschuim, snoep-, snack-, en chipsverpakkingen en lollystokjes, plastic drankverpakkingen (flessen, wikkels en doppen), plastic voedselverpakkingen en wattenstaafjes. Nurdles, plastic korrels waar plastic producten van gemaakt worden, worden veelvuldig gevonden. Op 43% van de meetlocaties zijn ze aangetroffen. 

Alle onderzoeksdata wordt opgeslagen in de Schone Rivieren-database. Deze gegevens worden gecontroleerd en gevalideerd. Wij stellen de gegevens (nu nog) niet beschikbaar voor lokale lobby, omdat de interpretatie van de data gevoelig kan liggen. We willen voorkomen dat individuele metingen op een verkeerde manier geïnterpreteerd kunnen worden of dat belangrijke gegevens worden weggelaten. Op dit moment kunnen gegevens van individuele onderzoeksgebieden daarom niet apart worden opgevraagd. Wel kun je natuurlijk altijd een verzoek doen via info@schonerivieren.org en kunnen we je advies geven. 

Samen met gemeenten organiseert Schone Rivieren opruimacties voor verenigingen. Vanuit ons en de gemeente wordt een oproep gedaan als er een nieuwe opruimactie van start gaat. Als er geen oproep open staat, dan kan je met je vereniging hier je interesse doorgeven. 

Door een aantal verenigingen per opruimactie te betrekken, hebben we veel mankracht om de rivieroevers op te ruimen. Bovendien hebben de verenigingsleden zo een leuke activiteit samen en kunnen zij een beloning krijgen voor de verenigingskas. 

Dat is helaas niet mogelijk. Mocht dit in de toekomst veranderen, dan zullen wij dit vermelden op onze social media kanalen en nieuwsbrief. Maar, laat je er niet door weerhouden en organiseer zelf een opruimactie, bijvoorbeeld in jou buurt. Tijdens het opruimen kan je gebruik maken van de Litterati-app, zo draag je bij aan een groot burgerwetenschappelijk onderzoek naar afval in Nederland. 

Onder Ontdekken worden activiteiten georganiseerd om de riviernatuur in te trekken en te ontdekken! Denk hierbij aan rivierexpedities begeleid door een natuurgids waarbij je meer leert over de flora en fauna. Door deze activiteiten willen we de schoonheid van het rivierlandschap laten zien en tegelijkertijd de ogen openen voor het afvalprobleem in onze rivieren. 

De activiteiten worden in de agenda gezet en daar kan je je direct aanmelden. Houd verder onze social media-kanalen en nieuwsbrief in de gaten voor het laatste nieuws! 

Wat leuk dat je een activiteit wilt organiseren. Stuur een mail met je contactgegevens en omschrijving van je idee naar ontdekken@schonerivieren.org dan nemen wij contact met je op. Ben je lid van een IVN-afdeling of werk je daar mee samen, dan is er ook budget beschikbaar!

Het zwerfafvalprobleem vraagt om een doelgerichte bronaanpak. Hierbij is actie nodig onder verschillende groepen: overheden, bedrijfsleven en consumenten. Wet- en regelgeving, concrete maatregelen en handhaving zijn nodig om vervuiling te voorkomen. Herbruikbare verpakkingen, afbreekbare materialen en het terugdringen van wegwerpplastics zorgen voor minder zwerfvuil. Prikkels die gewenst gedrag stimuleren, zoals statiegeld op kleine flesjes en blikjes, zijn hier een belangrijk hulpmiddel bij. Door verder minder plastic te gebruiken, zoveel mogelijk her te gebruiken, goed weg te gooien en te scheiden, kan iedereen bijdragen aan plasticvrije rivieren. Wil je zelf kijken hoe je in jouw buurt kan helpen het zwerfafvalprobleem aan te pakken? Leer dan hier hoe je impact kunt maken in jouw gemeente.

Wat leuk dat je zelf aan de slag wilt om het plastic probleem tegen te gaan. Als consument kun je minder wegwerpplastic kopen, bij je supermarkt of restaurant vragen of producten in jouw eigen zakje of bakje mogen en vragen om het toevoegen van plastic vrije alternatieven aan het winkel assortiment. Met de app My Little Plastic Footprint leer je waar je in jouw dagelijks leven alternatieven voor plastic kunt vinden! Ook hebben we een handleiding ontwikkeld om meer impact te maken in jouw omgeving en gemeente.

Ga als gemeente op plasticdieet! Kan de gemeente plasticvrij worden door geen wegwerpplastic aan te bieden bij evenementen en bijeenkomsten. Als gemeente kun je je aansluiten bij de Schone Rivieren alliantie. De gemeente kan een sleutelrol spelen in het handhaven van bedrijven die plastic laten rondslingeren maar ook om bewustwording te creëren bij inwoners en op recreatieplekken. Ook hebben we een handleiding ontwikkeld om meer impact te maken in jouw omgeving en gemeente.

Bedrijven kunnen veel impact maken, zowel in productie als in transport, om plasticvervuiling te voorkomen. Neem jouw productieketen onder de loop en kijk waar je de kring van plastic kunt sluiten. Ook innovatie op gebied van herbruikbare materialen, plastic vervangen voor afbreekbare materialen en bewustwording van de consument kunnen het verschil maken! Sluit je aan bij de Schone Rivieren alliantie om je acties in de strijd tegen plastic meer impact te laten hebben!