Schone Rivieren: hoe het begon
Vrijwilligers ruimden al jaren oevers op maar werden mismoedig omdat het jaar in jaar uit als dweilen met de kraan open voelde. Rijkswaterstaat had wel een zwerfvuil ophaalregeling sinds 2003 voor burgers en terreinbeheerders die in het buitengebied de oevers opschoonden, maar constateerde dat er relatief weinig gebruik van werd gemaakt. Waterbeheerders, terreinbeheerders en diverse overheden riepen de assistentie van IVN in om een plan van aanpak te bedenken. Hoe kan er gecoördineerd opgeruimd worden waarbij tegelijkertijd gewerkt wordt aan het dichtdraaien van de kraan, om op den duur het dweilen te kunnen stoppen?
Pilot Schone Maas
In 2012 werd de pilot Schone Maas opgezet met vijf Limburgse Maasgemeenten, Rijkswaterstaat Zuid-Nederland, Provincie Limburg, de destijds twee Limburgse waterschappen, terreinbeheerders en IVN Natuureducatie. Doel was om een breed maatschappelijk draagvlak achter dit complexe probleem te verkrijgen. Voorkomen of opruimen van plastic in water was immers wettelijk gezien geen verantwoordelijkheid die bij één van de instanties thuishoorde. Samenwerking, dichtbij beginnen, lokale verenigingen en organisaties betrekken, hen een kleine clubkasvergoeding geven en gemeenten in hun kracht zetten als intermediair bleken een gouden greep.
Tussen 2014 en 2016 haakten alle Limburgse Maasgemeenten aan en werd landelijk bekendheid gegeven aan deze Limburgse aanpak. Het voorbeeld van Schone Maas Limburg werd gevolgd in Noord-Brabant en aan de Waal. Later ook aan de andere Nederlandse delta rivieren.
Burgerwetenschap
Vanaf 2015 werd het citizen science onderzoek naar rivierafval op de oevers ontwikkeld door IVN Natuureducatie in Limburg. In 2017 sloten twee partners aan die vanuit een andere aanvullende invalshoek bezig waren om plasticsoep te bestrijden: Plastic Soup Foundation en Stichting De Noordzee. Zo ontstond het gezamenlijke project Schone Rivieren, en werd naast opruimen en rivierafvalonderzoek ingezet op ontdekactiviteiten en rivierexpedities, en oplossingen om de rivierafvalproblematiek bij de bron aan te pakken.
Langs de Maas, de Waal, de IJssel, de Rijn, de Lek, het Haringvliet en de Schelde zijn vrijwilligers en verschillende partijen inmiddels actief. We breiden uit naar alle grote rivieren in Nederland om de rivieren schoner te krijgen én te houden. We kijken ook stroomopwaarts hoe we onze buurlanden kunnen betrekken via het project Litter Free Rivers and Streams (www.litterfreeriversandstreams.eu).
Onze rivieren